Viêm amidan cấp: Nguyên nhân, biểu hiện, chẩn đoán và cách điều trị

Viêm amidan cấp có biểu hiện điển hình như: Đau rát cổ, sốt cao, ho nhiều đờm…tạo cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt của bệnh nhân. Trong trường hợp người bệnh được tiên lượng xấu dễ dẫn tới nguy cơ nhiễm khuẩn huyết và nhiễm khuẩn lan rộng. Bài viết dưới đây sẽ đưa ra thông tin chi tiết về bệnh lý này và phác đồ điều trị phù hợp.

Viêm amidan cấp là gì? Bệnh nguy hiểm như thế nào?

Viêm amidan cấp là biểu hiện niêm mạc amidan ở khu vực hầu họng bị nhiễm khuẩn dẫn tới viêm, xung huyết, đau rát cổ họng và cảm giác khó nuốt. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ từ 5 – 15 tuổi là cao nhất, ngoài ra các đối tượng bị suy giảm miễn dịch và người cao tuổi đều có khả năng bị bệnh.

Viêm amidan cấp tính khi không được điều trị đúng thì bệnh sẽ bị tái lại rất nhiều lần, gây ra những biến chứng nghiêm trọng, có thể kể đến như:

Loét khe và hốc amidan

Viêm amidan cấp tính thường có mức độ tiến triển nhanh và thất thường, do vậy khi không được điều trị sớm bệnh nhân sẽ có nguy cơ bị loét khe và hốc amidan nghiêm trọng. Biến chứng này gây đau rát và khó chịu cho người bệnh, đồng thời ảnh hưởng đến sức khỏe do giảm khả năng ăn uống.

Sỏi trắng amidan và ổ áp xe

Amidan là bộ phận có vai trò đón vi khuẩn và tiêu diệt, ức chế chúng bảo vệ đường hô hấp. Tuy nhiên tổ chức này sẽ bị “quá tải” trong trường hợp cấp tính do phải tiếp nhận quá nhiều kháng nguyên. Do vậy dẫn đến tình trạng sỏi trắng amidan và ổ áp xe xuất hiện.

Viêm amidan mãn tính

Viêm amidan cấp tính khi không được đáp ứng với điều trị sẽ bị tái lại nhiều lần và dẫn tới sưng viêm amidan mãn tính. Do vậy người bệnh nên có biện pháp điều trị sớm và phù hợp để tránh biến chứng này.

Viêm họng mãn tính

Tình trạng viêm lây lan trong vòm họng có thể dẫn tới viêm họng mãn tính. Tốt nhất người bệnh nên vệ sinh đường hô hấp trên thường xuyên và hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn điều trị.

Viêm đường lan tỏa lên mũi và tai giữa

Tai – mũi – họng là các bộ phận liên quan đến nhau. Do vậy, khi một “mắt xích” bị nhiễm khuẩn thì nguy cơ viêm lây lan sẽ rất cao.

Nhiễm khuẩn huyết, viêm xương khớp và mô tim

Viêm amidan cấp tính sẽ dẫn đến nhiễm khuẩn huyết nếu lượng kháng nguyên xâm nhập quá nhiều và không có biện pháp điều trị nhanh chóng. Đồng thời, bệnh nhân có thể bị bất tỉnh hoặc nhiễm độc thần kinh do đọc tính từ vi khuẩn tiết ra.

Một số biến chứng khác liên quan đến xương khớp và mô tim cũng đã được xác định, những bệnh lý này thường tiến triển với mức độ âm thầm và sẽ biểu hiện nặng khi không được phát hiện.

Viêm amidan cấp tính tiến triển nhanh và bất ngờ, do vậy ngay khi thấy biểu hiện bất thường cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Sau đó bác sĩ sẽ xử lý theo đúng quy trình của bộ y tế.

Nguyên nhân, triệu chứng viêm amidan cấp tính

Ngay khi tiếp nhận ca bệnh, bác sĩ sẽ thực hiện chẩn đoán và điều trị nguyên nhân thông qua các biểu hiện của bệnh nhân. Bên cạnh đó, việc nắm rõ những thông tin về bệnh lý sẽ giúp người bệnh nhận biết và có biện pháp xử lý sớm.

Nguyên nhân

Nguyên nhân được xác định gây bệnh viêm amidan cấp tính bao gồm:

• Nhiễm khuẩn: Thường gặp nhất là loại vi khuẩn Streptococcus, xoắn khuẩn, tụ cầu, liên cầu…và xâm nhập vào cơ thể theo những vết thương hở từ bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.
• Nhiễm virus: Thường gặp là virus sởi, cúm, herpes…có biểu hiện triệu chứng rất điển hình trên lâm sàng.
• Thay đổi thời tiết: Đây là yếu tố nguy cơ tác động trực tiếp đến môi trường sống và sức đề kháng của cơ thể. Lúc này nhiệt độ và độ ẩm sẽ thích hợp cho vi khuẩn phát triển. Đồng thời chức năng cơ thể bị thay đổi do thời tiết tác động, dẫn tới nguy cơ mắc bệnh tăng cao.
• Tiền sử mắc bệnh mãn tính: Khi đã có tiền sử bệnh lý viêm mũi họng trước đó thì khả năng mắc bệnh rất cao.
• Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như: Thường xuyên uống nước lạnh, vệ sinh vòm họng sai cách, môi trường làm việc không đảm bảo…

Triệu chứng viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có triệu chứng rất điển hình, cụ thể là:

• Triệu chứng nhận thấy toàn thân: Sốt cao, run và cảm thấy lạnh, choáng váng, đau đầu, mệt mỏi, chán ăn, rối loạn chức năng tiểu tiện.
• Triệu chứng tại chỗ ở người trưởng thành và cao tuổi: Cảm giác cổ họng bị khô rát và nóng, đau họng và có thể lan lên mang tai, đau khi nuốt và ho, cảm giác vướng khó chịu tại cổ họng. Soi thấy niêm mạc cổ họng đỏ và sưng to, có thể có mủ.
• Triệu chứng tại chỗ ở trẻ nhỏ: Amidan sưng to, xuất tiết mũi và tắc bít đường thở, khàn tiếng, thở khò khè và ngáy khi ngủ, hơi thở có mùi hôi, đờm màu xanh/vàng…

Chẩn đoán và phương pháp điều trị viêm amidan cấp

Khi có những biểu hiện khác lạ tại cổ họng, đối tượng mắc bệnh nên thực hiện thăm khám để có cách điều trị phù hợp. Bên cạnh đó, bác sĩ nên kiểm tra tình trạng bệnh cẩn thận và có chỉ định kịp thời để giảm triệu chứng khó chịu người bệnh.

Hình thức chẩn đoán

Quy trình chẩn đoán viêm amidan cấp thực hiện như sau:

• Kiểm tra cổ họng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra cổ họng của bệnh nhân bằng cách soi nhìn trực tiếp. Sau đó nhân viên y tế hỏi trực tiếp về các biểu hiện mà người bệnh nhận thấy bất thường, cũng như những bệnh lý nền đối tượng đang mắc phải.
• Nội soi tai mũi họng: Thực hiện nội soi sẽ giúp bác sĩ đánh giá tình trạng viêm và xung huyết tại niêm mạc đường hô hấp. Đồng thời cũng xác định được những biến chứng đã xuất hiện tại mũi và tai giữa do viêm amidan.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ chỉ định xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số bạch cầu đa nhân trung tính (đại thực bào). Đây là thành phần tăng về số lượng khi xuất hiện tình trạng viêm và có giá trị trong chẩn đoán.
• Kiểm tra chức năng thận, xương khớp và tim: Thực hiện kiểm tra chức năng thận, tim và xương khớp về nhận định về mức độ biến chứng đã xuất hiện.
• Kết luận: Sau khi thực hiện kiểm tra, tất cả các kết quả sẽ được đưa về phòng bác sĩ. Bệnh nhân nghe kết luận bệnh và thực hiện điều trị theo đúng chỉ định.

Bài viết hay:

• Bã đậu amidan là gì? Có nguy hiểm không? Cách chữa trị hiệu quả

Mẹo dân gian chữa bệnh tại nhà

Mẹo dân gian được sử dụng điều trị viêm amidan cấp tính chủ yếu để giảm triệu chứng cho bệnh nhân, đặc biệt là hiện tượng sốt và ho nhiều. Biện pháp này không được áp dụng cho người bị bất tỉnh và có triệu chứng lâm sàng nặng.

Trà gừng

Theo y học cổ truyền, gừng (sinh khương) có tính ấm và vị cay tê đầu lưỡi, mùi đặc trưng. Vị dược liệu này thường dùng dạng nước sắc hoặc nước cốt để tan vết bầm, tiêu đờm và sát khuẩn. Do vậy sử dụng gừng đối với bệnh lý viêm amidan cấp là rất hợp lý.

Thành phần: Gừng tươi 1kg.

Thực hiện và sử dụng:

• Gừng được rửa sạch đất, sau đó nạo bỏ phần vỏ bên ngoài và cắt thành những miếng mỏng.
• Mang gừng đã sơ chế đi phơi khô dưới nắng (khoảng 1 – 2 ngày).
• Sau khi đã phơi khô thì bảo quản trong bình thủy tinh sạch có túi hút ẩm.
• Mỗi lần uống lấy ra 3 – 4 lát gừng khô, hãm nước vào ấm. Sử dụng mẹo này giúp làm ấm cơ thể, loãng đờm và sát khuẩn cổ họng rất tốt. Nếu cảm thấy khó uống, có thể dùng trả gừng với một chút đường.

Nước diếp cá và lá bạc hà

Rau diếp cá được biết đến với tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Còn bạc hà là vị dược liệu có chứa hàm lượng tinh dầu cao, do vậy có hiệu quả giảm ho và kháng viêm hiệu quả. Khi kết hợp hai thành phần này với nhau, triệu chứng của viêm amidan cấp sẽ được giải quyết.

Thành phần: Rau diếp cá 300g, 10 lá bạc hà.

Thực hiện và sử dụng:

• Rau diếp cá và lá bạc hà đem đi rửa sạch (3 – 4 lần nước).
• Dùng cối và chày giã nhỏ hỗn hợp dược liệu trên. Sau đó dùng khăn màn vắt lấy phần nước cốt.
• Cho bệnh nhân uống nước cốt này để hạ sốt và giảm sưng nề trong viêm amidan cấp tính. Lưu ý khi uống nên giữ nước ở cuống họng một chút rồi mới nuốt.

Mật ong ngâm chanh

Mẹo điều trị viêm amidan cấp tính từ mật ong và chanh đã được sử dụng rất lâu trước đó và mang lại những hiệu quả giảm triệu chứng vượt trội. Tuy nhiên với những người có vấn đề về tiêu hóa cần cân nhắc trước khi dùng.

Thành phần: Mật ong 200g, chanh 6 quả.

Thực hiện và sử dụng:

• Rửa sạch vỏ ngoài của chanh, sau đó lau khô qua bằng giấy hoặc để ráo nước.
• Dùng dao sạch cắt chanh thành những miếng mỏng. Đồng thời chuẩn bị một bình thủy tinh sạch để cho chanh vào.
• Thêm mật ong tràn qua bề mặt chanh, sau đó đóng kín nắp và để ngâm như vậy 10 ngày.
• Lấy 1 – 2 thìa mật ong nước chanh mật ong, rồi thêm nước sôi vào và khuấy đều.
• Bệnh nhân vừa uống vừa thổi hết 1 cốc mỗi lần.

Điều trị theo Đông y

Điều trị viêm amidan theo Đông y cần được sự hướng dẫn bào chế của thầy thuốc và dùng với hàm lượng cao thì mới có tác dụng. Mặt khác, không nên chỉ định biện pháp này cho bệnh nhân không còn nhận thức hoặc tình trạng nặng bắt buộc phải điều trị bằng Tây y.

Bài thuốc 1

Thành phần: Bắc sa sâm, mạch đông, tang bạch bì, thái tử sâm, huyền sâm, xạ can.

Thực hiện và sử dụng:

• Cho dược liệu vào ấm sắc, sau đó thêm nước đến đầy và nấu.
• Lưu ý ngọn lửa nên để nhỏ và đều để hoạt chất được hòa lẫn vào nước.
• Đun nước đến khi cạn còn ⅓ nồi thì tắt bếp.
• Chắt nước ra bát và cho bệnh nhân uống.

Bài thuốc 2

Thành phần: Tri mẫu, đan bì, địa cốt bì, thạch hộ, sơn thù du, sơn từ cô, thục địa, hoàng bá, ngưu tất, huyền sâm, phục linh, trạch tả, sơn dược, mạch đông.

Thực hiện và sử dụng:

• Tiến hành sắc thuốc theo chỉ dẫn với tỉ lệ 2 : 1, nghĩa là thêm vào hai bát nước trắng và thu được một bát thuốc sau khi nấu.
• Cho bệnh nhân ngay khi thuốc đang còn nóng.

Bài thuốc 3

Thành phần: Bạc hà, bắc sa sâm, thổ phục linh, kim ngân hoa, dã cúc hoa, cam thảo.

Thực hiện và sử dụng:

• Cho thanh thuốc vào ấm sắc, thêm nước đến đầy và đun sôi.
• Khi cạn còn 2 bát nước thuốc thì dừng.
• Chia thành hai lần sử dụng, sáng và tối.

Phác đồ điều trị viêm amidan cấp theo Tây y

Điều trị viêm amidan cấp theo Tây y nên được sử dụng ngay khi bệnh nhân có tiến triển nặng hoặc hôn mê. Đây là biện pháp điều trị mang lại hiệu quả cao và đáp ứng tốt, tuy nhiên có thể sẽ không được dung nạp hoặc gây dị ứng cho một số đối tượng bệnh nhân. Do vậy cần thận trọng trong sử dụng và khi có biểu hiện bất thường cần dừng thuốc ngay.

Các dạng thuốc Tây được sử dụng trong phác đồ điều trị bao gồm:

• Thuốc giảm đau và hạ sốt, thường sử dụng nhất là: Efferalgan, panadol, effecodein…trong trường hợp bệnh nhân sốt cao và đau nhiều. Nếu bệnh nhân bị bất tỉnh có thể dùng dạng viên đặt hoặc tiêm truyền tĩnh mạch.
• Thuốc kháng viêm toàn thân thường dùng như: Mekocetin, betamethasone, medrol 16,…được chỉ định khi bệnh nhân có biểu hiện viêm lan tỏa ở các bộ phận khác ngoài đường hô hấp.
• Thuốc kháng viêm tại chỗ như: Alpha Choay, alphachymotrypsine, bromelain, papain…thường được sử dụng dạng viên ngậm để giảm viêm trong vòm họng.
• Kháng sinh thường dùng: Augmentin, cefuroxim, aziwok…là nhóm thuốc đặc trị trong viêm amidan cấp tính. Bệnh nhân nên dùng liều kháng sinh phù hợp, không dùng liều cao khi chưa được cho phép.
• Thuốc bù nước và điện giải như: Oresol, sport drink, xoxo…được sử dụng khi người bệnh sốt cao và ra nhiều mồ hôi, uống nước nhưng vẫn thấy khát.

Biện pháp để phòng ngừa viêm amidan cấp

Để phòng ngừa viêm amidan cấp, chúng ta cần lưu ý:

• Kiểm tra sức khỏe đường hô hấp định kỳ để phát hiện bệnh sớm, từ đó hỗ trợ quá trình điều trị khi mắc bệnh sau này.
• Cung cấp chất dinh dưỡng đầy đủ trong khẩu phần ăn hàng ngày. Đồng thời tránh sử dụng chất kích thích thường xuyên bởi đây là những yếu tố nguy cơ gây bệnh.
• Bảo vệ sức khỏe khi có thay đổi thời tiết, giữ ấm cơ thể và đường hô hấp khi đi ra ngoài.
• Rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên để tăng cường độ dẻo dai và sức bền cho cơ thể.
• Lựa chọn môi trường sống và làm việc lành mạnh, thường xuyên vệ sinh nơi ở để tránh tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Không nên tiếp xúc trực tiếp với những người đã và đang mắc bệnh lý đường hô hấp, bởi có thể đối tượng sẽ bị lây lan bệnh.
• Thường xuyên rửa mũi và súc miệng bằng nước muối sinh lý, đảm bảo đường hô hấp được thông thoáng.

Viêm amidan cấp sẽ có biểu hiện dữ dội và bất thường, do vậy bệnh nhân khi được nhập viện cần có biện pháp điều trị ngay. Bên cạnh đó, người bệnh cũng nên có thời gian nghỉ, không nên làm việc quá sức hoặc tiếp xúc với môi trường độc hại để quá trình hồi phục diễn ra nhanh hơn.

Đọc thêm:

• Bà bầu bị viêm amidan nguy hiểm không? Cách điều trị an toàn nhất
• TOP 14 thuốc trị viêm xoang tốt nhất, hiệu quả cao, an toàn cho người dùng