Quế chi

Quế chi được sử dụng làm nguyên liệu chế biến món ăn, bên cạnh đó còn có tác dụng như một vị thuốc chữa bệnh. Theo quan điểm của Đông y, đây là dược liệu có khả năng chữa phong hàn, xương khớp, kích thích chức năng của hệ tiêu hóa, tuy nhiên chưa có nhiều người biết cách áp dụng. Ở bài viết dưới đây, hãy cùng tìm hiểu đặc điểm nhận biết, công dụng, một số bài thuốc chữa bệnh cùng lưu ý cần nhớ trong quá trình dùng nguyên liệu này. 

Quế chi là dược liệu gì?

Có thể bạn chưa biết, quế chi không phải một loại cây mà chỉ là phần vỏ được thu hái từ thân cây quế. Ngoài việc dùng để chế biến món ăn, nguyên liệu này còn xuất hiện nhiều trong các bài thuốc Đông y chữa bệnh.

Cây quế có nhiều tên gọi khác nhau như cây quế đơn, quế bì, quế thanh, ngọc thụ, nhục quế, cây kía,… Tên khoa học của loại cây này là Cinnamomum cassia Blume, thuộc họ Long Lão – Lauraceae.

Đặc điểm nhận biết của quế chi

Mặc dù khá phổ biến, tuy nhiên không phải ai cũng biết dược liệu này. Cây quế thuộc nhóm thực vật sống lâu năm, xuất hiện chủ yếu ở các khu rừng nhiệt đới. Bạn có thể tìm hiểu về đặc điểm nhận biết cây quế để phân biệt với những loại cây khác.

Cây quế là thân gỗ, có chiều cao trung bình từ 7 – 10m, mọc đứng, không phân chia thành nhiều tán lớn. Lá cây cứng, khá giòn, mọc so le nhau và có hình bầu dục, thuôn dài về hai đầu. Mỗi phiến lá có 3 gân hình cung, màu xanh lục, mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới xanh nhạt, được phủ lông ngắn, mịn.

Cây quế có hoa xuất hiện từ tháng 6 đến tháng 8, mọc ở nách lá hoặc ngọn thành từng chùm, hoa màu trắng ngà. Loại cây này ra quả ở thời điểm tháng 10 – 11, được thu hái sau 2 – 3 năm. Quả màu xanh, có hình trứng và khi chín chuyển thành màu nâu hoặc tím, vỏ ngoài nhẵn bóng. 

Khu vực phân bố chủ yếu

Cây quế mọc hoang ở nhiều nơi trên nước ta, chủ yếu là các vùng đồi núi như: Thái Nguyên, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Thanh Hóa, Quảng Bình, Ninh Bình, Quảng Ngãi,…

Hiện nay, loài cây này còn được trồng nhiều ở vườn dược liệu để khai thác vỏ.

Thu hái và bào chế

Đúng như với tên gọi, bộ phận được thu hái làm dược liệu là những cành non bao gồm cả phần vỏ của cây. Quế chi có thể thu hoạch quanh năm đều không làm ảnh hưởng đến chất lượng của dược liệu.

Theo kinh nghiệm dân gian, để có dược tính tốt nhất thì nên lấy dược liệu vào mùa xuân. Sau đó phơi khô trong bóng râm thoáng mát, có nhiều gió, tránh ánh nắng gay gắt. Đến khi dược liệu khô hoàn toàn có thể bào chế theo 2 cách dưới đây để sử dụng lâu dài:

• Cắt lát: Cắt cành quế khô thành những lát mỏng dày khoảng 2 – 4mm để sử dụng trong nhiều bài thuốc.
• Tán bột: Dược liệu khô thu được đem tán thành bột mịn.

Sau khi bào chế cần bảo quản dược liệu trong các lọ kín, tránh ẩm mốc gây hại đến chất lượng, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Sử dụng quế chi có tác dụng gì cho sức khỏe?

Không chỉ được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền, chiết xuất từ quế chi còn là thành phần không thể thiếu của nhiều loại thuốc tây. Ngay sau đây là những tác dụng của quế chi đã được nền y học khẳng định.

Theo y học cổ truyền

Các tài liệu Đông y đã khẳng định, quế là vị thuốc có vị đắng, cay, mùi thơm đặc trưng và tính ấm. Thảo dược này được quy vào 3 kinh là Tâm, Phế, Bàng Quang, chủ trị được nhiều chứng bệnh như:

• Trị tay chân lạnh, tán hàn, hành khí.
• Thông kinh, ôn huyết, chữa tả lỵ hiệu quả.
• Trị bế kinh, tiêu hóa kém, kiện vị.

Theo y học hiện đại

Theo các nghiên cứu y học, trong quế chi chứa nhiều hợp chất quý cần thiết cho sức khỏe con người, cụ thể như: Flavonoid, tannin, phenyl glycosid, cinnamyl acetate, aldehyd cinnamic, butylacetat,…

Những hợp chất này góp phần không nhỏ trong quá trình trao đổi chất, ổn định chức năng hoạt động của các cơ quan và nhiều công dụng điển hình khác, bao gồm:

• Tăng cường lưu thông máu lên não, các chi, thúc đẩy quả trình trao đổi, hấp thụ dưỡng chất.
• Kích thích hệ tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng, trị tiêu chảy.
• Kháng khuẩn, nấm, virus, bảo vệ cơ thể, chống lại các tác nhân gây bệnh, loại trừ tế bào xấu trong máu.
• Chữa cảm, sốt cao, không đổ mồ hôi, ho.
• Cải thiện tình trạng xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, ngăn ngừa các cơn đau tim, đột quỵ.
• Giảm đau nhức xương khớp, các cơn đau do gout gây ra,…

Cách sử dụng quế chi hiệu quả trong Đông y

Quế chi có thể được dùng theo nhiều cách khác nhau với liều lượng phù hợp với từng đối tượng, mục đích chữa bệnh cụ thể. Dưới đây là những bài thuốc đơn giản, hiệu quả từ quế chi dược liệu được sử dụng phổ biến trong Đông y.

Bài thuốc chữa cảm, phong hàn

Bài thuốc này sẽ giúp người bệnh điều trị các triệu chứng như hư, mạch phù hoàn, đổ mồ hôi. Cách thực hiện như sau:

• Chuẩn bị dược liệu gồm quế chi, thược dược, sinh khương mỗi loại 12gr, cam thảo 4gr và 3 quả táo tàu.
• Cho tất cả các nguyên liệu vào sắc với khoảng 300ml nước. Đun dưới lửa nhỏ đến khi cô cạn còn 1/2 thì chắt lấy nước, chia thành 3 lần uống trong ngày.

Bài thuốc giúp điều trị u xơ tử cung, ngăn ngừa bệnh tái phát

• Chuẩn bị: nhục quế, xích thước, đào nhân, hải tảo, miết giáp, mẫu lệ mỗi vị thuốc 16gr, nga truật, nhũ hương, sơn lăng, một dược mỗi vị 8gr cùng với 10gr hoa hồng.
• Cho tất cả dược liệu tán thành bột mịn rồi trộn với mật, vo thành những viên nhỏ, chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.

Thực hiện bài thuốc đều đặn mỗi ngày và uống cùng với nước ấm sẽ mang đến hiệu quả chữa bệnh tốt nhất.

Bài thuốc điều trị ho lâu ngày, ho có đờm

• Dược liệu gồm có quế chi, cam thảo, bạch truật mỗi loại 8gr và 12gr phục linh.
• Sắc kỹ dược liệu cùng với 300ml nước, đun nhỏ lửa đến khi cô cạn còn 1/2 thì chắt lấy nước uống.

Mỗi ngày uống 1 thang và có thể chia nhỏ thành nhiều bữa trong ngày. Bên cạnh việc trị ho, tác dụng quế chi theo bài thuốc này còn giúp người dùng thuyên giảm các triệu chứng đi kèm như mắt mờ, tim đập nhanh, lo âu,…

Bài thuốc điều trị phong thấp

• Chuẩn bị: quế chi, sinh khương, phụ tử mỗi vị 12gr, cam thảo 8gr và 3 quả đại táo.
• Đem tất cả dược liệu sắc cùng với 300ml nước, đến khi lượng nước còn lại khoảng 1/3 thì loại bỏ bã, chắt lấy nước uống.

Thực hiện đều đặn hàng ngày và tốt nhất nên uống khi còn nóng sẽ giúp làm thuyên giảm các triệu chứng đau nhức xương khớp, mệt mỏi, uể oải toàn thân.

Bài thuốc chữa rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh

Người bệnh có thể sử dụng bài thuốc quế chi phục linh hoàn dưới đây để có thể cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh:

• Dược liệu gồm: quế chi, bạch thược, ngưu tất, thục địa, ngải diệp mỗi loại 10gr, tiểu hồi, gừng nước mỗi loại 6gr, 8gr xuyên khung, 12gr ba kích, câu kỷ tử, đương quy mỗi vị 15gr và 30gr hoàng kỳ.
• Mang tất cả dược liệu sắc cùng với 600ml nước, đun đến khi còn phân nửa thì chắt lấy nước uống, có thể chia nhỏ thành 3 lần uống.

Với bài thuốc này nên dùng liên tục trong vòng 10 – 15 ngày sẽ thấy được tình trạng bệnh được cải thiện rõ rệt.

Bài thuốc giúp lưu thông khí huyết, chữa lưu thai ở phụ nữ

• Chuẩn bị: quế chi, thược dược, phục linh, đào nhân, đơn bì mỗi loại 8gr.
• Đem tất cả dược liệu trên tán thành bột mịn rồi hòa cùng với nước ấm dùng uống trong ngày hoặc có thể vo thành viên để uống.

Bài thuốc trị phong thấp, tứ chi đau nhức, sốt cao không rõ nguyên nhân

Bài thuốc này đã được lưu truyền từ rất lâu trong dân gian với tên gọi quế chi thược dược tri mẫu thang nhờ những công dụng tốt cho sức khỏe. Cụ thể các bước thực hiện bài thuốc như sau:

• Chuẩn bị dược liệu gồm: quế chi, thược dược, bạch truật, tri mẫu, phòng phong mỗi vị 12gr, ma hoàng, chích thảo, chế phụ tử 8gr cùng với 5 lát sinh khương.
• Mỗi ngày sắc một thang thuốc và chia thành 2 lần uống trong ngày.

Bài thuốc quế chi chữa mẩn ngứa, dị ứng

• Chuẩn bị dược liệu gồm: quế chi 6gr, can khương 9gr cùng 10 quả hồng táo.
• Sắc dược liệu cùng với 300ml nước đun đến khi cạn còn 1/2 thì chắt lấy nước chia thành 3 lần uống.

Bài thuốc này chỉ nên sử dụng đối với người trưởng thành và kiên trì uống liên tục trong vòng 10 ngày các triệu chứng sẽ thuyên giảm.

Bài thuốc giúp lợi tiểu, chữa bí tiểu

• Chuẩn bị: 4gr quế chi, 16gr trạch tả cùng phục linh, trư linh, bạch truật mỗi vị 12gr.
• Cho tất cả dược liệu nghiền thành bột mịn, tẩm mật rồi vo thành viên nhỏ.

Mỗi ngày chỉ nên uống 12gr dược liệu với nước ấm, đồng thời có thể chia nhỏ thành 2 – 3 lần uống trong ngày.

Bài thuốc giúp giải độc, trị sởi

• Chuẩn bị: quế bì, thược dược, cam thảo mỗi vị 4gr, cát căn 8gr, sinh khương, ma hoàng, đại táo mỗi loại 5gr.
• Đem dược liệu sắc với khoảng 500ml nước. Đến khi cô cạn thì chắt lấy nước chia thành 3 bữa uống trong ngày. Nên sử dụng dược liệu khi còn ấm.

Những lưu ý khi sử dụng quế chi chữa bệnh

Trong quá trình sử dụng, người dùng cần lưu ý những điều dưới đây để tránh gây hại đến sức khỏe.

• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ, chuyên gia trước khi sử dụng để có lộ trình, liều lượng phù hợp, hiệu quả.
• Không nên quá lạm dụng dược liệu bởi có thể gây ra những ảnh hưởng không tốt đến cho sức khỏe.
• Tuyệt đối không tự ý điều chỉnh liều lượng, kết hợp với các dược liệu khác trong bài thuốc.
• Những đối tượng không nên sử dụng quế chi gồm: phụ nữ đang mang thai, người bị âm hư hỏa vượng, xuất huyết hay mắc các chứng bệnh liên quan đến yết hầu, người bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào trong bài thuốc.
• Trong quá trình sử dụng nếu có bất cứ tác dụng phụ nào cần ngưng sử dụng và liên hệ với cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.
• Sử dụng dược liệu có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, không bị ẩm mốc để không gây hại đến sức khỏe. Đồng thời không uống nước thuốc đã bị hư hỏng, để qua đêm.

Với những thông tin trên đây về vị thuốc quế chi hy vọng đã giúp bạn có thêm nhiều kiến thức bổ ích. Để tìm hiểu thêm nhiều vị thuốc chữa bệnh khác hãy theo dõi những bài viết tiếp theo của chúng tôi.