Hà Thủ Ô

Hà thủ ô là dược liệu thường xuyên xuất hiện trong bài thuốc chủ trị xơ vữa động mạch, tiêu hóa kém, giấc ngủ bị chập chờn, cao huyết áp,… Tuy nhiên trong cây thuốc này có chứa một số độc tính cần phải xử lý đúng cách trước khi dùng.  Trong bài viết này, đội ngũ Vietfarm sẽ gửi tới quý bạn độc giả những thông tin hữu ích về vị thuốc, từ đó giúp mọi người tận dụng được toàn bộ dược tính tốt của dược liệu. 

Hà thủ ô là cây gì, đặc điểm nhận dạng như thế nào?

Hà thủ ô là vị thuốc được sử dụng nhiều trong các bài thuốc Đông y và cả trong Tây y. Loại cây này thuộc bộ Cẩm Chướng, thuộc họ rau răm, có tên khoa học là Fallopia multiflora. Cây hà thủ ô còn có tên gọi khác là Thủ ô hoặc Giao đằng.

• Đặc điểm nhận dạng: Thân cây thủ ô mềm, rễ cây phình rất to và hình thành củ. Lá rộng chừng 3 -5cm, chiều dài từ 4 – 8cm; đầu lá nhọn và có hình trái tim, còn cuống lá dài mọc so le với nhau. Hoa của cây có màu trắng tinh và kích thước nhỏ; trong hoa có 8 nhụy trong đó xuất hiện 3 nhụy dài hơn hẳn.
• Nơi phân bố: Tại Việt Nam, cây hà thủ ô mọc dại nhiều ở các vùng Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang. Cây dược liệu được trồng nhiều tại các tỉnh: Phú Yên, Lâm Đồng, Bình Định.
• Thu hái, sơ chế: Cây thủ ô có thể được trồng bằng một đoạn thân hoặc từ hạt, củ hay cành bánh tẻ. Sau 2 – 3 năm tuổi cây mới có thể bắt đầu thu hoạch được. Vào mùa đông, khi cây đã lụi tàn người ta sẽ thu hoạch được củ. Sau đó đem rửa sạch hết đất cát và cắt bỏ rễ con, củ sẽ được phơi hoặc sấy khô rồi phân loại theo kích thước to, nhỏ. Củ nào to thì thái thành lát mỏng, còn để nguyên củ nhỏ. Có thể sử dụng củ ở dạng tươi hoặc dạng khô để làm thuốc.
• Thành phần hóa học: Trong hà thủ ô có chứa các thành phần như: Tinh bột, canxi, sắt, kẽm, emodin, Mangan, Tanin, Anthraquinon, Phospholipid và một số chất vô cơ khác

Bào chế và bảo quản dược liệu

Do trong hà thủ ô có một số độc tố có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe bởi vậy trước khi sử dụng cần bào chế thuốc. Có 3 cách bào chế như sau:

• Cách 1: Củ sau khi thu hoạch, rửa sạch rồi thái miếng. Đem ngâm qua đêm cùng đỗ đen đã được giã nát. Sáng hôm sau vớt hỗn hợp ra rồi đem phơi 1 nắng. Tiếp sau đó lại ngâm tiếp với đậu đen. Toàn bộ quy trình ngâm, đồ rồi phơi thuốc thực hiện liên tục 9 lần.

• Cách 2: Đem hà thủ ô đã được rửa sạch rồi ngâm với nước gạo trong 1 ngày. Rửa sạch rồi cho vào nồi nấu cũng đỗ đen theo tỷ lệ 10g hà thủ ô đỏ sẽ dùng khoảng 100g đỗ đen. Thêm vào chừng 2 lít nước và đun nhỏ lửa cho tới khi gần cạn hết nước thì tắt bếp. Lấy củ ra cho ráo nước rồi loại bỏ phần lõi bên trong, tẩm phần ngoài với nước đậu đen rồi đem phơi. Tổng cộng quá trình thực hiện là 9 lần đồ, 9 lần phơi sẽ loại bỏ được hết độc tính trong thủ ô.
• Cách 3: Lấy 1kg giao đằng đỏ đem ủ cùng 1/4 lít rượu trắng. Khi rượu đã ngấm đều vào củ thì đem đồ chín, phơi hoặc sấy khô.

Bảo quản: Hà thủ ô dược liệu sau bào chế sẽ bảo quản theo bịch kín hoặc đóng thành hũ có nắp. Đặt tại nơi khô ráo, tránh ẩm ướt hay ánh nắng trực tiếp của mặt trời.

Cây hà thủ ô gồm mấy loại?

Hiện nay cây hà thủ ô gồm 2 loại chính đó là: hà thủ ô đỏ và hà thủ ô trắng. Cách phân biệt 2 loại này khá đơn giản:

• Hà thủ ô đỏ: Nhận biết được qua rễ củ của dược liệu. Củ của cây có màu nâu đỏ và hình thù khá giống với khoai lang. Trên bề mặt củ xuất hiện nhiều chỗ lồi lõm. Củ rất cứng nên khó để bẻ bằng tay. Khi cắt lát ngang sẽ thấy: lớp vỏ màu đỏ nâu xuất hiện ngoài cùng, tiếp theo đó là lớp bột có màu hồng nhẹ và vị đắng chát, chính giữa có lõi gỗ rất cứng.
• Cây thủ ô trắng: Củ có màu đỏ sậm, khi cắt nang thấy có màu trắng và nhiều nhựa cũng màu trắng. Khi nhấm thử thì cây thủ ô trắng có vị đắng và rất chát, mùi thơm dễ chịu.

Mặc dù có hai loại thủ đô nhưng thủ ô đỏ chứa nhiều dược tính và dưỡng chất hơn loại trắng vì thế được sử dụng là vị thuốc nhiều hơn. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng ta sẽ đi tìm hiểu về giống giao đằng đỏ nhiều hơn.

Công dụng của hà thủ ô là gì?

Để tìm hiểu hà thủ ô có tác dụng gì, chúng ta sẽ cùng lắng nghe lời giải đáp của Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Vân Anh – Viện trưởng Viện NC&PT Y dược học cổ truyền dân tộc trong phần chia sẻ tiếp theo đây của chúng tôi.

Theo bác sĩ, công dụng của hà thủ ô đỏ được chứng minh qua các cuộc phân tích, nghiên cứu của Đông y lẫn Tây y. Loại dược liệu này có nhiều tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị đẩy lùi bệnh tật, đồng thời cũng khắc phục được nhiều tình trạng. Cụ thể:

• Làm đen tóc: Thận yếu là một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng tóc bạc sớm. Để cải thiện tình trạng này cần bồi bổ và tăng cường chức năng thận. Hà thủ ô là vị thuốc giúp bồi bổ can thận, kích thích tóc đen mọc trở lại.
• Bồi bổ sức khỏe: Với sự góp mặt của nhiều thành phần có tác dụng bổ thận, ích tinh huyết, thảo dược thủ ô được sử dụng là vị thuốc loại bỏ triệu chứng: đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, suy nhược cơ thể. Cây thuốc còn được các danh y sử dụng trong những bài thuốc an thần hỗ trợ điều trị chứng mất ngủ.

Ngoài ra, giao đằng khi kết hợp với một số thảo dược như: cúc hoa, sinh địa, bạch nhược giúp bồi bổ, tăng cường sức khỏe cho người già sau khi trị bệnh. Thêm vào đó, cây thuốc còn được sử dụng để tăng lượng máu cho người bị thiếu máu với khả năng kích thích sản sinh bạch cầu, hồng cầu.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Vị thảo dược có khả năng cải thiện tuyến nội tiết, tăng hệ miễn dịch hiệu quả, phòng tránh một số bệnh lý thông thường.
• Chữa bệnh ngoài da: Từ lâu, dược liệu hà thủ ô đỏ được sử dụng trong các bài thuốc dân gian hỗ trợ điều trị bệnh ngoài da như: bệnh Lậu, bệnh nấm Gavut ở chân. Hơn nữa, vị thuốc còn được dùng để khắc phục tình trạng da bị mủ hiệu quả.
• Giải độc, tiêu viêm: Cây hà thủ ô còn có tác dụng giải độc và thông lợi tiểu vì vậy được sử dụng nhiều trong bài thuốc cho người già và phụ nữ sau sinh để trị chứng táo bón.
• Kéo dài tuổi thọ: Người già trước tuổi là bởi thận bị suy yếu. Công dụng của hà thủ ô đỏ là bổ thận tinh vì vậy không khó để lý giải dược liệu này có khả năng tăng cường tuổi thọ cho người dùng. Bởi vậy hiện nay có rất nhiều chế phẩm dành cho người già được chiết xuất từ hà thủ ô.
• Cải thiện tình trạng tim mạch và tiểu đường: Thuốc hà thủ ô có tác dụng điều phối tình trạng rối loạn lượng Lipid có trong máu. Quá trình này diễn ra làm cho thảo dược ngăn ngừa được tình trạng xơ vữa động mạch, từ đó cải thiện các bệnh lý liên quan tới tim mạch, tiểu đường.
• Trị sốt rét: Với đặc tính có tính ấm và vị ngọt cùng khả năng tăng cường hàng rào miễn dịch nên vị thuốc này còn được ứng dụng nhiều trong bài thuốc trị sốt rét kéo dài. Bài thuốc này trong Đông y là sự kết hợp giữa thủ ô, đậu đen và sài hổ.
• Trị huyết áp cao: Theo nghiên cứu YHCT, hà thủ ô có công dụng tốt trong việc hỗ trợ điều trị bệnh huyết áp cao, đặc biệt khi kết hợp với một số vị thuốc khác như: Tang ky sinh, huyền sâm, hoài ngưu, sinh địa,…
• Rất tốt cho sức khỏe sinh sản: Cây giao đằng giúp tăng cường sinh lực trong đời sống tình dục. Từ đó, giúp các cặp vợ chồng hiếm muộn đẩy nhanh quá trình sinh con.
• Cải thiện làn da: Với tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan, thủ ô giúp ngăn ngừa tình trạng da bị mẩn ngứa, mụn nhọt. Ngoài ra thành phần trong thảo dược còn giúp da đào thải hết cặn bã, độc tố giúp làn da mịn màng, căng bóng.

Hà thủ ô chữa bệnh gì, cách sử dụng hà thủ ô đạt hiệu quả tốt nhất?

Đến đây chắc hẳn mọi người đã biết được công dụng của hà thủ ô đỏ là gì. Thông tin tiếp theo, bác sĩ Vân Anh sẽ hướng dẫn hà thủ ô uống như thế nào để đạt hiệu quả tốt khi chữa bệnh.

Bài thuốc hà thủ ô đỏ giúp đen tóc

Bài thuốc 1: Thủ ô kết hợp vừng đen 

Nguyên liệu: 300g thủ ô, 300g vừng đen

Cách làm:

• Sấy khô nguyên liệu đã chuẩn bị rồi tán thành bột nhuyễn.
• Mỗi ngày lấy 2 – 3 thìa cà phê hỗn hợp trộn cùng mật ong nguyên chất để nhai.
• Hoặc bạn có thể pha thủ ô, vừng đen với nước đun sôi để nguội, mỗi ngày uống 2 lần.

Bài thuốc 2: Thủ ô kết hợp đậu đen

Nguyên liệu: Đậu đen 2kg, củ thủ ô đỏ 1kg.

Cách làm:

• Ninh thủ ô, đậu đen với 1,5 lít nước
• Khi nước cạn thì thêm tiếp sao cho đủ 1,5 lít nước
• Sau 1 ngày đun liên tục thì vớt thủ ô ra rồi nghiền nhỏ dùng dần.
• Mỗi ngày sử dụng từ 2 – 3 muỗng bột thủ ô, thêm chút đường để uống.

Bài thuốc 3: Hà thủ ô đỏ kết hợp đậu đen, vừng đen và bạch quả

Nguyên liệu: đậu đen 250g; thủ ô 150g; vừng đen 100g; bạch quả 30 hạt.

Cách làm:

• Đem hỗn hợp nguyên liệu đã chuẩn bị đi sao cho tới khi chín rồi nghiền thành bột mịn.
• Mỗi ngày sử dụng 2 lần, mỗi lần dùng 30g hòa với nước để uống.
• Thủ ô khá đắng và chát, nếu quá khó uống bạn có thể cho thêm chút đường hoặc mật ong nguyên chất.

Bài thuốc bổ can thận

Bài thuốc hà thủ ô dùng để bồi bổ can thận bằng món ăn là bài thuốc thông dụng nhất hiện nay. Cách chế biến và cách dùng rất đơn giản như sau:

• Sử dụng 30g giao đằng và 1 con gà mái. Gà làm sạch sau đó cho vào túi vải đựng sẵn thủ ô nghiền nhỏ vào bụng con gà. Đem hầm hỗn hợp bằng nồi đất. Nêm nếm gia vị vừa ăn, dùng trong ngày.
• Kết hợp trứng gà 3 quả cùng thủ ô 30g. Thủ ô đem đun sôi sau đó loại bỏ bã. Đập 3 quả trứng gà vào nồi nước thủ ô vừa đun, tiếp tục đun cho tới khi trứng chín, sử dụng trong ngày.
• Sử dụng gạo tẻ 100g, thủ ô 30g, đường đỏ 50g, đại táo 3 quả. Thủ ô mang đi sắc sau đó ngâm 2 giờ đồng hồ. Sau khi đun sôi thì lấy hết ra, giữ phần nước cốt. Cho gạo tẻ và đại táo đã chuẩn bị sẵn nấu thành cháo. Khi ăn cho thêm đường đỏ để mùi vị thơm ngon hơn.
• Sử dụng sơn tra và hà thủ ô đỏ mỗi vị 20g. Thái mỏng 2 thảo dược này sau đó cho nước vào nấu sôi. Đun lửa nhỏ khoảng 20 – 25 phút là có thể uống được. Bạn có thể sử dụng bài thuốc bồi bổ can thận này thay cho trà hàng ngày. Đây cũng là câu trả lời cho băn khoăn trà hà thủ ô có tác dụng gì.
• Sử dụng 120g thủ ô, 80g sinh địa; thêm đương quy 60g cùng 2,5 lít rượu trắng. Thái nhỏ các nguyên liệu sau đó cho vài túi vải rồi cột chặt lại. Đem túi vải ngâm với bình rượu trắng. Thời gian ngâm là 1 tuần thì có thể sử dụng. Mỗi ngày uống rượu ngâm vào buổi sáng sau khi ăn; mỗi lần dùng 15ml.

Uống hà thủ ô chữa xơ vữa động mạch, bệnh lý về tim

Nguyên liệu cần chuẩn bị: tầm gửi dâu; ngưu tất; kỷ tử mỗi vị 16g; thêm 20g giao đằng. Giao đằng và ngưu tất sẽ cắt thành lát mỏng. Tiếp theo mang tất cả nguyên liệu bắc lên bếp rồi sắc uống. Sắc nhỏ lửa tới khi còn 250ml thì rót lấy nước cốt ra chén. Chia đều sử dụng 3 – 4 lần mỗi ngày.

Hỗ trợ điều trị một số bệnh lý khác

• Tăng hệ miễn dịch: Ngâm dược liệu cùng mật ong. Nghiền nát thủ ô hoạc xay thành bột, trộn với mật ong nguyên chất dùng hằng ngày sau ăn 60 phút. Mỗi lần trộn từ 10 – 20g, ngày dùng từ 2 – 3 lần.
• Chữa mất ngủ, người hay mộng mị thì dùng đan sâm, thủ ô mỗi vị 12g; thêm 60g trân châu mẫu. Mỗi ngày sắc uống 1 thang thuốc, sử dụng liên tục tới khi hết bệnh.
• Chữa đau lưng, mỏi gối, di tinh: Thủ ô đỏ 20g; ngưu tất, bạch linh, thỏ ty tử, câu kỷ tử, phá cố chỉ mỗi vị 12g. Đem hỗn hợp tán thành bột mịn rồi trộn mật làm hoàn. Mỗi ngày uống 12g với nước muối pha loãng.
• Chữa cao huyết áp: Thang thuốc gồm huyền sâm, thủ ô đỏ, cỏ nhọ nồi, nguyên sinh địa, sa uyển tật lê, trư cao mẫu, bạch thược, tang ký sinh, ngưu tất lấy lượng bằng nhau. Đem tất cả sắc trong 4 tiếng, ngày uống 2 lần sau ăn.
• Điều kinh cho phụ nữ: Kết hợp rễ và lá thủ ô, thêm nửa kg đậu đen. Cho tất cả vào cối giã nát, đổ ngập nước và ninh nhừ. Bọc lấy nước cốt trở lại rồi nấu trên lửa nhỏ để cô đặc thành cao lỏng. Cho thêm 0,5 lít mật ong nguyên chất vào hỗn hợp rồi nấu sôi trở lại. Tắt bếp, để nguội rồi cho vào hũ đậy nắp kín. Mỗi lần lấy 2 thìa cà phê, có thể uống trực tiếp hoặc pha với nước đun sôi để nguội.
• Chữa ho gà: Sử dụng khoảng 6 – 12g giao đằng, thêm 1,5 – 3g cam thảo. Đem sắc lấy 250ml nước, ngày chia đều uống 4 – 6 lần. Nếu bị tiêu chảy sau uống thì thêm kha tử, giới tử xác.

Một số câu hỏi liên quan tới hà thủ ô đỏ

Dưới đây là một số câu hỏi liên quan khi sử dụng thuốc hà thủ ô mà Trung tâm Dược liệu Vietfarm muốn giải đáp cho quý bạn đọc.

Hà thủ ô có vị gì?

Thủ ô có vị đắng chát, ngọt thanh, tính bình hơi ôn. Dược liệu này quy vào 2 kinh Can, Thận. Do vị của vị thuốc khá khó uống nên trong quá trình sử dụng người dùng có thể cho thêm đường hoặc chút mật ong để dễ uống hơn.

Tinh chất hà thủ ô có tốt không?

Về bản chất, tinh chất từ giao đằng rất tốt trong việc hỗ trợ điều trị bệnh cũng như nâng cao thể trạng cho người dùng. Tuy nhiên để tinh chất chứa dược tính tốt bạn cần tìm chọn địa chỉ uy tín để tìm mua sản phẩm. Bởi nếu thủ ô chưa được sơ chế đúng cách có thể vẫn còn độc tố, khi sử dụng tinh chất rất dễ bị ngộ độc.

Tác dụng phụ của hà thủ ô là gì?

Trong quá trình sử dụng người dùng có thể gặp phải một số phản ứng phụ như:

• Khó chịu, buồn nôn, chán ăn
• Đau bụng, tiêu chảy
• Viêm thận, nhiễm độc gan do sử dụng quá liều lượng
• Bí tiểu, có thể tiểu ra máu
• Tê bì tay chân, teo cơ, viêm da

Do vậy ngoài tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thì việc tìm nguồn dược liệu chất lượng để mua cũng là điều cần thiết để không gặp phải bất kỳ kích ứng nào gây hại cho cơ thể.

Uống hà thủ ô có tốt không, có nên uống hàng ngày không?

Theo những thông tin được chia sẻ có thể thấy giao đằng là loại thảo dược mang tới nhiều tác dụng cho người dùng. Tuy nhiên có nên uống hà thủ ô hàng ngày không còn tùy thuộc vào thể trạng và cơ địa của mỗi người.

Người dùng có thể uống thuốc thủ ô hàng ngày với lượng vừa phải và tuân theo phác đồ hỗ trợ điều trị của bác sĩ. Còn lại, không được tự ý sử dụng dược liệu tùy tiện để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Ngoài ra người dùng cũng cần chú ý không nên sử dụng thảo dược trước 7g sáng mà chưa ăn sáng sẽ gây ra kích thích đường ruột. Trong quá trình sử dụng cần kiêng những gia vị có tính cay nóng như ớt, gừng, hành tây.

Đối tượng nào không nên sử dụng giao đằng?

Trên thực tế, không phải ai cũng có thể sử dụng và phù hợp với những dược tính có trong giao đằng. Do vậy những người sau đây không nên sử dụng thuốc hay những chế phẩm tinh chiết từ thủ ô:

• Những người đi ngoài nhiều, tình trạng tiêu chảy kéo dài
• Người có nhiều đờm
• Người bị các bệnh lý về dạ dày
• Người bị huyết áp thấp
• Người bị viêm gan, các bệnh lý về gan.
• Phụ nữ đang trong giai đoạn kinh nguyệt
• Người nào đang trong thời gian phẫu thuật hoặc chuẩn bị phẫu thuật cũng không nên sử dụng thủ ô.

Mua hà thủ ô ở đâu chất lượng, giá bao nhiêu?

Công dụng hà thủ ô đỏ vô cùng tuyệt vời bởi vậy mà dược liệu này ngày càng được nhiều người quan tâm. Thị trường giao đằng hiện nay khá đa dạng, thủ ô từ tươi, khô hay các chế phẩm được giao bán rất nhiều. Mức giá bán mỗi địa chỉ đưa ra cũng khác nhau. Theo khảo sát chúng tôi thấy được giá của giao đằng được bán ở mức như sau:

• Loại nhỏ trọng lượng dưới 1,5kg/ củ thường có giá từ 150.000 – 200.000 vnđ/kg
• Loại có trọng lượng từ 1,5kg – 3kg có giá khoảng từ 265.000 vnđ/kg
• Loại từ 3kg/ củ trở lên có giá từ 315.000 – 420.000 vnđ/kg 

Hiện nay hà thủ ô dược liệu Vietfarm là loại thủ ô đỏ có trọng lượng từ 3kg/ củ trở lên có giá là 380.000 vnđ/kg.

Trung tâm Nghiên cứu và Nuôi trồng Dược liệu Vietfarm là đơn vị bán buôn dược liệu uy tín, chất lượng nhất tại Việt Nam. Thủ ô đỏ Vietfarm được trồng tại các rừng thảo dược chuyên biệt đặt tại Phú Yên và Bình Định. Hơn 30ha nuôi trồng giao đằng được nghiên cứu thổ nhưỡng kỹ lưỡng sao cho cây thuốc có điều kiện phát triển tốt nhất. Toàn bộ quá trình gieo trồng, sản xuất dược liệu đảm bảo quy chuẩn quốc tế GACP – WHO nhằm giữ lại 100% DƯỢC TÍNH TỰ NHIÊN.

Trước khi phân phối trên thị trường, dược liệu được sơ chế, bào chế nghiêm ngặt, dưới sự giám sát khắt khe của đội ngũ chuyên gia tại Vietfarm. Dược liệu đã được loại bỏ độc tố gây hại cho sức khỏe, sản phẩm đạt chất lượng CO – CQ. Sản phẩm đóng gói đẹp mắt, tiện lợi, dễ bảo quản, tem mác nguồn gốc rõ ràng, có thể sử dụng làm quà tặng, quà biếu.

Trên đây là những thông tin về hà thủ ô dược liệu. Quý bạn đọc đang có nhu cầu tìm mua và sử dụng vị thuốc này, hãy liên hệ với Vietfarm để được bác sĩ Nguyễn Thị Vân Anh trực tiếp tư vấn về liều lượng sử dụng, cách dùng đạt hiệu quả cao nhất.